Bomenbeleidsplan Horizon+

De gemeenteraad heeft op 27 juni 2024 het bomenbeleidsplan ‘Horizon+’ principieel goedgekeurd. 

Het document dient te worden gelezen als inspiratiedocument. De beelden die zijn opgemaakt moeten worden gelezen als inspiratiebeelden die de visie en principes grafisch ondersteunen. Ze tonen wat de ambitie zou kunnen zijn. 

Waarom een bomenbeleidsplan? 

1. Bossen en bomen behouden voor onze inwoners
Het Zoniënwoud is voor de gemeentes rondom een bepalende factor, zowel qua identiteit als voor de levenskwaliteit. Het groen en de bomen van dit bos, heben een direct effect op de gezondheid, ontspanningsmogelijkheden, ... van de inwoners. Ook naast het woud is de 'boomdekking' of het aantal bomen op het grondgebied relatief hoog. Bomen zijn niet alleen bepalend voor het DNA in de publieke ruimte, ook in privé-tuinen komen heel wat bestaande, grote bomen voor die de gemeentes een groen karakter geven. Niet voor niets wordt onze streek de 'groene rand rond Brussel' genoemd. 

2. Klimaatrobuustheid
Vlaanderen wordt steeds vaker en langer geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering. Het planten van bomen vormt één van de meest effectieve en efficiënte manieren om onze leefomgevingen klimaatrobuuster te maken. Zo werd bewezen dat bomen onder andere bijdragen tot een verbeterd klimaat, luchtkwaliteit, biodiversiteit, levenskwaliteit en de waterregulering van de bodem. De uitbouw van dit duurzaam bomenbestand vereist onmiddellijke actie aangezien de gevolgen van de klimaatverandering nu al voelbaar zijn. 

3-30-300 regel 

Voor het vergroenen van de bebouwde ruimte in de Horizon+ gemeentes wordt in het bomenbeleidsplan uitgegaan van de 3-30-300 regel: 

• Mistens 3 bomen kunnen zien vanuit elke woning 

• Een boomdekking van minstens 30% per wijk: 30% van een wijk in bebouwd gebied moet in de schaduw van bomen liggen 

• Maximaal 300 meter tot de dichtstbijzijnde publiek toegankelijke groene ruimte

Bovenstaande puntjes moeten worden nagestreefd om de bebouwde of stedelijke leefomgeving groener en gezonder te maken.  

Vooral grote bomen maken het verschil 

Grotere en vitale bomen hebben een grotere impact, onder andere door hun grotere kruinen. Een paar grote bomen leveren meer op dan veel kleinere bomen. Voor die (oudere) bomen moeten we dus ook extra goed zorgen en hun groeiplaatsen beschermen. Het bomenbeleidsplan gaat dus niet enkel over het aanplanten van nieuwe bomen - wat zeker ook belangrijk is - maar ook om het behouden van de bomen die we al hebben. Het dagelijks boomonderhoud is daar een cruciaal onderdeel van, samen met het verbetern van de groeiplaatsen, die nu nog vaak niet ideaal zijn bij bomen in de publieke ruimte.  

Instrumenten van het bomenbeleidsplan 

Het bomenbeleidsplan omvat drie instrumenten die naast elkaar en simultaan worden ingezet. Er wordt gewerkt met paspoorten van de landschapseenheden, een toolbox en een indicatieve bomenlijst. 

Landschapseenheden met paspoorten 

De landschapseenheden geven info over de manier waarop bomen voorkomen in het landschap, welke soorten er voorkomen en hoe ze de open en bebouwde ruimte structureren, zowel op publiek als privaat domein. Ze vormen een belangrijke leidraad voor het aanplanten van de juiste bomen op de juiste plaats. Per landschapseenheid 
wordt de visie aan de hand van algemene principes, beelden en referentiebeelden getoond. Deze informatie wordt gebundeld in de paspoorten.  

In het bomenbeleidsplan wordt rekening gehouden met de diversiteit van de landschapseenheden:  

• bosrijk landschap: behouden en versterken van het gesloten landschap, aaneengesloten boszones en hun uitlopers vrijwaren van versnippering; 

• beekdallandschap: behouden en versterken van het halfopen landschap met voldoende ruimte voor waterberging, de beken en hun natuurlijke begroeiing; 

• plateaulandschap: behouden en versterken van het open landschap met glooiende weilanden en akkers, vergezichten en perceelsrandbegroeiing. 

Toolbox met algemene plantvoorwaarden en profielenmatrix 

De toolbox bundelt principes die toepasbaar zijn op het gehele grondgebied van Horizon+ en behandelt twee thema’s: de algemene plantvoorwaarden en de profielen-matrix. 

De profielenmatrix geeft inzicht in de gewenste ruimte die voor bomen moet worden voorzien in een straat voor doorgaand of bestemmingsverkeer.  

Bomenlijst 

De bomenlijst geeft een overzicht van de verschillende bomen die per landschapstype kunnen worden aangeplant. Naast de soort wordt ook andere informatie zoals de boomorde, herkomst, krooneigenschappen en klimaatbestendigheid meegegeven. Eens de landschapseenheid, de plantvoorwaarden en het eventueel profiel gekend zijn, kan in de bomenlijst op zoek worden gegaan naar de juiste boom voor de standplaats. 

De soortenkeuze van bomen in de bebouwde omgeving is erg belangrijk. Over dertig, veertig jaar – wanneer die bomen volwassen zijn – zitten we in een ander klimaat. Welke soorten gaan we op termijn gebruiken en welke soorten gaan we verliezen? We kunnen vasthouden aan inheemse soorten, maar een deel ervan krijgt het wellicht moeilijk door de klimaatverandering. Er wordt hierover onderzoek verricht. De bomenlijst houdt rekening met klimaatbestendigheid en zal omwille van voortschrijdende inzichten en resultaten uit voortgezet wetenschappelijk onderzoek indicatief en dynamisch blijven. 

Principiële goedkeuring van het bomenbeleidsplan 'Horizon+' 

De gemeenteraad heeft op 27 juni 2024 het bomenbeleidsplan ‘Horizon+’ principieel goedgekeurd en de 3-30-300 regel als streefcijfers in de bebouwde ruimte. Het volledige besluit kan je onderaan bij de documenten terugvinden. 

De gemeenteraad bepaalde hierbij enkele noodzakelijke randvoorwaarden die ook steeds in acht genomen moeten worden zoals verkeersveiligheid en de nood aan parkeerplaats, oriëntatie en inplanting, en boven- en ondergrondse nutsleidingen. 

Strategisch project Horizon+ 

Het strategisch project Horizon+ is een samenwerkingsverband met volgende kernpartners: de gemeenten Tervuren, Overijse, Hoeilaart en Sint-Genesius-Rode, de provincie Vlaams-Brabant en de Vlaamse overheid. Het project is ontstaan doordat er zich nieuwe ruimtelijke vraagstukken stelden op vlak van toenemend ruimtegebruik en verhardingsgraad, ruimtelijke versnippering, landschapsgebruik en recreatieve ontsluiting in de regio nabij het Zoniënwoud.